Zandbijen (Andrena) vormen met bijna 80 soorten het grootste bijengeslacht in Nederland. Er zijn 28 algemeen voorkomende soorten, de rest is zeldzaam. Je herkent zandbijen aan een strookje met kort viltig haar langs de binnenkant van de ogen. Ander bijensoorten hebben dat niet.
Vrouwtjes zandbijen zijn meestal het beste te herkennen. De mannetjes van verschillende soorten lijken meer op elkaar. Zandbijen bouwen hun nesten in de grond. Ze zijn vaak al vroeg in het jaar actief, in de maanden maart, april en mei zijn veel soorten te zien.
Donkere rimpelrug
Vrouwtjes van de Donkere rimpelrug (Andrena bimaculata) hebben donker haar op de kop, bruin haar op de bovenkant van de borst en lichtgekleurde verzamelharen (scopa) op de achterpoten. Langs de eerste twee tergieten zijn soms rode vlekjes zichtbaar.
Het middensegment (propodeum) is gerimpeld en het achterlijf is gepuncteerd en glanzend met geelbruine haren op de tergietranden. De schenen van de achterste poten zijn donker. Hierin verschilt de Donkere rimpelrug van de Grijze rimpelrug, die oranje schenen heeft.
De mannetjes hebben een geheel of gedeeltelijk zwart behaarde kop, geelbruin haar op de borst en zwartbruine poten. Daarin verschilt de Donkere rimpelrug van de Grijze rimpelrug, die geelachtig doorschijnende poten heeft.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Bijen en hommels (Apidae)
Genus: Zandbijen (Andrena)
Soort: (onzeker) Donkere rimpelrug (Andrena bimaculata)
Gewone dwergzandbij
De Gewone Dwergzandbij (Andrena minutula).
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Bijen en hommels (Apidae)
Genus: Zandbijen (Andrena)
Soort: (onzeker) Gewone Dwergzandbij (Andrena minutula)
Grasbij
De Grasbij (Andrena flavipes) heeft vrij brede crèmekleurige haarbanden op de achterranden van de tergieten 2 t/m 4. De verzamelharen (scopa) op de poten van de vrouwtjes zijn oranjebruin. De Grasbij lijkt op de Weidebij (Andrena gravida), maar die heeft wit haar op de kop, terwijl de grasbij vrij donker haar op de kop heeft.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Bijen en hommels (Apidae)
Genus: Zandbijen (Andrena)
Soort: Grasbij (Andrena flavipes)
Grijze rimpelrug
De vrouwtjes van de Grijze rimpelrug (Andrena tibialis) hebben grijswit haar op de voorkant van de kop, bruin haar op de bovenkant van de borst en oranjegele verzamelharen (scopa) op de achterpoten.
Het middensegment (propodeum) is gerimpeld en het achterlijf heeft grijsbruine beharing op de achterranden van de tergieten. De schenen van de achterste poten zijn oranje, waarin de Grijze rimpelrug verschilt van de Donkere rimpelrug die donkere schenen heeft.
De mannetjes hebben aan de voorkant van de kop deels donker en deels geelbruin haar. Het achterlijf is vrij dicht geelbruin behaard. De achterschenen hebben geelbruine haren en de poten schijnen geelachtig door. Hierin verschilt de Grijze rimpelrug met de Donkere rimpelrug, die zwartbruine poten heeft.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Bijen en hommels (Apidae)
Genus: Zandbijen (Andrena)
Soort: Grijze rimpelrug (Andrena tibialis)
Meidoornzandbij
De Meidoornzandbij (Andrena carantonica) is een vrij grote zandbij, ongeveer het formaat van een honingbij. Het is een donkere bij met een brede kop en bruin haar op de kop, borst en het achterlijf. De dijborstel (floccus) heeft relatief weinig haar. Andere zandbijen hebben dikkere haarborstels op de dijen.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Bijen en hommels (Apidae)
Genus: Zandbijen (Andrena)
Soort: Meidoornzandbij (Andrena carantonica)
Roodgatje
De vrouwtjes van het Roodgatje (Andrena haemorrhoa) is goed te herkennen aan de oranje achterlijfspunt. Ook het haar op de borst is oranjekleurig. Aan de zijkant van de borst en op de kop heeft het Roodgatje wit haar. Het achterlijf is glimmend zwart. De achterste poten zijn deels oranje.
De mannetjes van het Roodgatje zijn een stuk kleiner en slanker dan de vrouwtjes. De kop en borst zijn geelbruin behaard en de achterlijfspunt is, net als bij de vrouwtjes, oranje. De achterste poten zijn deels oranje.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Bijen en hommels (Apidae)
Genus: Zandbijen (Andrena)
Soort: Roodgatje (Andrena haemorrhoa)
Tweekleurige zandbij
De Tweekleurige zandbij (Andrena bicolor) is middelgrote zwart met bruin gekleurde zandbij. Op de kop heeft deze bij zwarte haren en op de borst oranjebruine haren. Het achterlijf is zwartglanzend met bruingeel gekleurde haren langs de randen van de achterlijfsegmenten. De verzamelharen op de achterpoten zijn oranjebruin.
Een vrouwtje van de Tweekleurige zandbij:
Op onderstaande foto’s zijn waarschijnlijk de mannetjes van de Tweekleurige zandbij te zien. De mannetjes zijn kleiner en slanker, maar hebben ook een zwartharige kop, een bruinachtig behaarde borststuk en een zwart glanzend achterlijf.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Bijen en hommels (Apidae)
Genus: Zandbijen (Andrena)
Soort: Tweekleurige zandbij (Andrena bicolor)
Valse Rozenzandbij
Vrouwtjes van de Valse Rozenzandbij (Andrena helvola) hebben wit haar aan de voorkant van de kop, roodbruin haar bovenop de borst en oranjegeel haar op de eerste twee tergieten van het achterlijf. De verzamelharen (scopa) op de achterpoten zijn geelbruin van kleur.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Bijen en hommels (Apidae)
Genus: Zandbijen (Andrena)
Soort: (onzeker) Valse Rozenzandbij (Andrena helvola)
Variabele zandbij
Vrouwtjes van de Variabele zandbij (Andrena varians) hebben donker haar op de voorkant van de kop, roestbruin haar bovenop de borst en lang oranjegeel haar op de eerste twee tergieten van het achterlijf. De overige tergieten zijn zwart behaard. De verzamelharen (scopa) op de achterpoten zijn donker aan de bovenkant en wittig aan de onderkant.
De mannetje hebben bruinachtig haar bovenop de kop en borst. De sternieten aan de onderkant van het achterlijf hebben duidelijke witte haarbanden.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Bijen en hommels (Apidae)
Genus: Zandbijen (Andrena)
Soort: (onzeker) Variabele zandbij (Andrena varians)
Viltvlekzandbij
De Viltvlekzandbij (Andrena nitida) is een grote bij. Het borststuk heeft oranjebruin haar aan de bovenkant en wit haar aan de onderkant. Het achterlijk is zwart glanzend en heeft weinig haar. Op het tweede en derde achterlijfsegment zijn aan de zijkant witte plukken haar zichtbaar. De verzamelharen (scopa) aan de achterpoten zijn zwart aan de bovenkant en wit aan de onderkant.
De mannetjes van de Viltvlekzandbij zijn kleiner. Ze hebben lang wit haar voor op de kop en geelbruin haar bovenop de kop. Het haar op het borststuk is net als bij de vrouwtjes oranje aan de bovenkant en wit aan de onderkant.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Bijen en hommels (Apidae)
Genus: Zandbijen (Andrena)
Soort: Viltvlekzandbij (Andrena nitida)
Vosje
Het Vosje (Andrena fulva) is een vrij grote zandbij. De vrouwtjes zijn goed te herkennen aan de dichte oranjebruine beharing op de borst en het achterlijf. De bovenkant van de borst en het achterlijf is oranjebruin behaard en de onderkant is zwart behaard. Ook de kop en de poten hebben zwart haar. Door de dichte beharing heeft het Vosje wel wat weg van een hommel.
De mannetjes van het Vosje zijn kleiner dan de vrouwtjes. Ze zijn veel minder dicht behaard. Bovenop de borst hebben ze geelbruine haren en aan de zijkant witte haren. Het achterlijf is bruin behaard. Aan de voorkant van de kop is een opvallende witte ‘snor’ te zien. De mannetjes van het Vosje hebben lange kaken met een doorn onderaan de kaak.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Bijen en hommels (Apidae)
Genus: Zandbijen (Andrena)
Soort: Vosje (Andrena fulva)
Witbaarddwergzandbij
Het Witbaardzandbij (Andrena barbilabris).
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Bijen en hommels (Apidae)
Genus: Zandbijen (Andrena)
Soort: Witbaardzandbij (Andrena barbilabris)
Meer Bijen en hommels
Bekijk ook andere bijen en hommels.