Graafwespen (Crabronidae) heten zo, omdat veel soorten van deze wespenfamilie een nest in de grond graven. Daarnaast zijn er enkele soorten, die hun nest in oud hout, ruimtes in muren of stenen of in holle stengels maken. In Nederland is de familie van de graafwespen erg groot met ruim 160 soorten. Een aantal daarvan zijn hieronder beschreven.
Argogorytes
Argogoryte mystaceus
Dit is waarschijnlijk de graafwesp Argogoryte mystaceus, die een schuimcicade nimf als prooi heeft gevangen. Schuimcicaden zijn de beestjes die verstopt zitten in de slijmerige hoopjes schuim, die vaak op planten zichtbaar zijn. De Argogoryte mystaceus is een vrij grote wesp, die nesten in de grond maakt. Deze zijn ongeveer 10 cm diep.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Graafwespen (Crabronidae)
Genus: Argogorytes
Soort: (onzeker) Argogoryte mystacues
Blokhoofdwespen
Blokhoofdwespen (Ectemnius) zijn wespen met een grote kop en een breed gezicht. In het midden van het gezicht is vaak een glanzende zwarte middenzoom zichtbaar met witte haartjes er omheen. De verschillende soorten zijn aan de hand van een foto niet makkelijk te herkennen.
Blokhoofdwespen jagen op zweefvliegen en andere vliegen. Onderstaande foto’s zijn waarschijnlijk allemaal vrouwtjes.
Veel mannetjes Blokhoofdwespen hebben opvallende vervormingen in de antenneleden.
Een mannetje (bovenste wesp) en vrouwtje (onderste wesp) Blokhoofdwesp. Bij het mannetje zijn de vervormingen van de antenneleden te zien. Bij veel Blokhoofdwesp soorten hebben de mannetjes dergelijke vervormde antenneleden.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Graafwespen (Crabronidae)
Genus: Blokhoofdwespen (Ectemnius)
Soort: onbekend
Cicadendoders
De Cicadendoders (Gorytes) wespen zijn middelgrote wespen, die hun nesten in de grond maken. De verschillende soorten van dit geslacht zijn op basis van foto’s niet makkelijk te onderscheiden. De prooien van de Cicadendoders bestaan uit cicadeachtigen (Homoptera), zoals de naam al aangeeft. Hieronder is te zien hoe de wesp bezig is met het bouwen van een nest onder een terras in onze tuin.
Als het nest klaar is, gaat de wesp op zoek naar een cicade, die al snel gevonden wordt. Deze wordt vervolgens vakkundig het nest ingebracht.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Graafwespen (Crabronidae)
Genus: Cicadendoders (Gorytes)
Soort: onbekend
Knoopwespen
Knoopwespen (Cerceris) horen tot de familie van de Graafwespen. Je herkent ze aan de ingesnoerde achterlijfssegmenten. De meeste knoopwespen gebruiken de larven van kevers als prooi voor hun nakomelingen. Daarnaast zijn er soorten, die bijen als prooi gebruiken.
Groefbijendoder
De Groefbijendoder (Cerceris rybyensis) vangt groefbijen (Halictus) als prooi voor haar nageslacht. Daarnaast worden zandbijen (Andrena) en soms roetbijen (Panurgus) als prooi gebruikt. Op de foto hieronder heeft de Groefbijendoder net een groefbij gevangen.
Op een wat koudere dag kwam ik deze Groefbijendoder tegen, die nog niet voldoende opgewarmd was om weg te vliegen. Handig om heb eens vanuit verschillende hoeken op de foto te zetten.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Graafwespen (Crabronidae)
Genus: Knoopwespen (Cerceris)
Soort: Groefbijendoder (Cerceris rybyensis)
Grote snuittordoder
De Grote snuittordoder (Cerceris arenaria) is een wat grotere knoopwesp, die volwassen snuitkevers (Curculionidae) en bladhaantjes (Chrysomelidae) vangt als prooi voor haar larven.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Graafwespen (Crabronidae)
Genus: Knoopwespen (Cerceris)
Soort: (onzeker) Grote snuittordoder (Cerceris arenaria)
Pottenbakkerswespen
Pottenbakkerswespen (Trypoxylon) zijn lange, smalle en volledig zwarte wespen. Ze vangen kleine spinnetjes als prooi voor hun nageslacht. Bij ons in de tuin zijn ze elk jaar druk in de weer met het maken van nesten in het insectenhotel. De verschillende soorten lijken erg op elkaar en zijn op een foto lastig te onderscheiden.
De mannetjes Pottenbakkerswesp zijn wat kleiner en zijn te herkennen aan de antenneleden. De antenneleden worden naar buiten toe steeds korter, behalve het laatste 13e antennelid dat juist weer erg langer is. Het eindigt in een punt en vaak zie je ook een krul in de antenne.
Hier is een vrouwtje bezig met het bouwen van een nest. Pottenbakkerswespen nestelen in holle stengels. Ze vangen 10-tallen spinnetjes als prooi voor de wespenlarven. De nestingang wordt afgesloten met een prop klei, waar de wesp de naam Pottenbakker aan te danken heeft.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Graafwespen (Crabronidae)
Genus: Pottenbakkerswespen (Trypoxylon)
Soort: onbekend
Spieswespen
Spieswespen (Oxybelus) zijn vrij kleine wespen, die een opvallende naar achteren gericht doorn op het achterschildje (propodeum) hebben. Op onderstaande foto is deze doorn aan de achterkant van het borststuk tussen de vleugels goed te zien.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Graafwespen (Crabronidae)
Genus: Spieswespen (Oxybelus)
Soort: onbekend
Zeefwespen
Zeefwespen (Crabro) horen tot de familie van de Graafwespen. Vooral de mannetjes zijn goed te herkennen aan de sterk verbrede voorschenen. Dat lijken een soort schildjes. Deze schildjes zijn gestippeld of gestreept en doen aan een zeef denken.
Kleine zeefwesp
De mannetjes van de Kleine zeefwesp (Crabro peltarius) hebben een bruin schildje met een patroon van lichte stipjes en korte lijntjes.
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Graafwespen (Crabronidae)
Genus: Zeefwespen (Crabro)
Soort: Kleine zeefwesp (Crabro peltarius)
De vrouwtjes hebben vrij dikke poten, maar zonder schildjes zoals de mannetjes. Ze zijn makkelijk te verwarren met andere geslachten, zoals de Blokhoofdwespen.
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Graafwespen (Crabronidae)
Genus: Zeefwespen (Crabro)
Soort: (onzeker) Kleine zeefwesp (Crabro peltarius)
Bleke zeefwesp
De mannetjes van de Bleke zeefwesp (Crabro scutellatus) hebben een bruin schildje met een patroon van lange lichte lijnen.
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Graafwespen (Crabronidae)
Genus: Zeefwespen (Crabro)
Soort: Bleke zeefwesp (Crabro scutellatus)
Vliegendoders
Vliegendoder (Mellinus) zijn wat grotere zwarte wespen met een gele tekening. Vliegendoders zijn te herkennen aan de vorm van het achterlijf, waarbij het tweede segment aan de basis is ingesnoerd. Het achterlijf heeft 4 gele banden waarvan de 3e niet volledig is. Zoals de naam al aangeeft vangen ze vooral vliegen. Die worden verlamd in een nestje in het zand gelegd voor het nageslacht.
Gewone vliegendoder
De Gewone vliegendoder (Mellinus arvensis) is een middelgrote zwarte wesp met een gele tekening op de kop, het borststuk en het achterlijf. De antennes zijn zwart met aan de basis een beetje geel. Aan de voor- en achterkant van het borststuk is een gele streep zichtbaar. Op de voorkant van de kop is een gele tekening in de vorm van een U te zien. De poten zijn geel met aan de basis een zwarte vlek.
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Graafwespen (Crabronidae)
Genus: Vliegendoders (Mellinus)
Soort: Gewone vliegendoder (Mellinus arvensis)
Meer Wespen
Bekijk ook andere wespen.

Knotswespen
Knotswespen zijn slank en tubevormig. Bij de mannetjes hebben de antennes vaak een knotsvormig einde.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Knotswespen (Sapygidae)
Genus: Knotswespen (Sapyga)

Rupsendoders
Rupsendoders zijn zwart met rode wespen met een opvallend lange wespentaille.
Onderorde: Apocrita
Sectie: Angeldragers (Aculeata)
Familie: Langsteelgraafwespen (Sphecidae)
Genus: Rupsendoders (Ammophila)